Door Tom | 4 december 2020
Na de Tweede Wereldoorlog was de wereld veranderd. Ook de wereld van de kunst. Het naoorlogse landschap had seismische effecten op kunstenaars en hun invloeden. In deze periode ontstonden een aantal stromingen die we nu zien als blijvers. We vroegen Sophie Clauwaert en Ard Doko, experts op het gebied van moderne en hedendaagse kunst, ons te laten kennismaken met de belangrijkste stijlen uit deze tijd.
1945-1970 - naoorlogse kunst
De naoorlogse periode is de periode na de Tweede Wereldoorlog, voor de opkomst van hedendaagse kunst. Het is niet zozeer een gedefinieerde beweging, meer een tijdsperiode waarin verschillende stijlen tot uiting kwamen. Gezien de wereldwijde gevolgen van de oorlog, betekende dit dat kunstenaars wereldwijd creëerden vanuit dezelfde invloed.
“De naoorlogse periode in Europa verwijst meestal naar een groep kunstenaars die via kunst een nieuwe identiteit probeerden op te bouwen, met het oorlogstrauma omgingen en met het begin van de Koude Oorlog”, zegt Sophie. “Amerika daarentegen, kwam relatief ongeschonden uit de oorlog, met een groeiende economie en een kunstenaarspopulatie die geïnspireerd werd door de Europese avant-garde. Veel Europese kunstenaars waren vertrokken naar de VS en in New York bruiste het van de artistieke activiteit. Parijs werd uitgedaagd als centrum van de internationale kunstwereld”.
Liu Ye - Dreaming Boy
Popart was een van de meest prominente bewegingen van die tijd, waarbij populaire cultuur werd getransformeerd in beeldende kunst. Anders dan de pracht en praal van de klassieke kunst, richtte deze stroming zich op alledaagsheid. Er werd een smal pad betreden tussen culturele kritiek en kapitalistische goedkeuring, waarbij de interpretatie van levendige verbeeldingen van nieuwe media (advertenties, cartoons) bij de kijkers werd gelaten.
Met zoveel bewegingen in zo'n relatief korte periode, moet je naar werken van verschillende kunstenaars kijken om het brede artistieke palet uit die tijd echt te waarderen, zegt Sophie.”Kijk eens naar een tachistische prent van Serge Poliakoff (1900-1969) of schilderijen van de abstracte minimalist Walter Darby Bannard (1934-2016) om een indruk te krijgen van de breedte van de naoorlogse kunst”.
“Voor popart is 'Two palettes for S. Xmas 1963' van Jim Dine een goed voorbeeld - hij was een beroemde Amerikaanse popartkunstenaar. Hij vestigde zijn reputatie in de jaren 1960 met zijn grappige, ongerijmde schilderijen van gereedschappen, kleding en andere huishoudelijke en gebruiksvoorwerpen. Deze aquarel is een briljant voorbeeld van zijn werk uit de jaren 1960. En laten we ook de late werken van iconische kunstenaars zoals Picasso (1881-1973), Chagall (1887-1985) en Miró (1893-1983) niet vergeten. Die zullen fervente kunstverzamelaars zeker aanspreken”.
Jaren 1960-1970 - Minimalisme en conceptuele kunst
Als popart en naoorlogse kunst de geleefde realiteit reflecteerden, dan deden minimalisme en conceptuele kunst precies het tegenovergestelde. “Ik denk dat beide bewegingen een tegenreactie waren op figuratief werk dat alom geaccepteerd is in de kunstwereld. Beide bewegingen ontwikkelden zich in de jaren 60 en 70, hoewel minimalisme ook beïnvloed werd door eerdere bewegingen uit Rusland, zoals constructivisme en suprematisme. De term conceptuele kunst werd in de vroege jaren 60 gebruikt, maar pas in de late jaren 60 kon het een duidelijk te definiëren beweging genoemd worden”.
Tussen beide richtingen bestaan subtiele verschillen, legt Ard uit. “Minimalisme richt zich meer op object en vorm en is een overdreven vorm van abstracte kunst. Het gebruik van geometrische vormen kun je linken aan Malevich en het suprematisme. Voor conceptuele kunst zijn het idee en verhaal belangrijker dan het object zelf. Maar beide stromingen leunen sterk op context en presentatie. Een goed voorbeeld van een minimalistische kunstenaar is Frank Stella. Hij staat bekend om zijn minimalistische stijl en geometrische vormen, vaak met felle kleuren”.
In de roerige jaren 60 en 70 reflecteerden de snelle veranderingen van die tijd in de kunst, zegt Ard. Daarom werden minimalisme en conceptuele kunst zo populair. “Ik denk dat elke beweging in de kunstgeschiedenis die populair werd, dat mede werd vanwege het feit dat het een tegenreactie was op een bepaalde standaard. Of het nu gaat om minimalisme of latere bewegingen zoals graffiti/streetart, ze lijken allemaal in de categorie nieuw en opwindend te vallen”.
1970-heden - hedendaagse kunst
De meest innovatieve en duurzame beweging is zonder twijfel hedendaagse kunst. Het is de kunst van het nu, en met het verstrijken van de tijd verandert ook ons idee van hedendaagse kunst. Dit is de kunst waar de meesten van ons waarschijnlijk bekend mee zijn. Of het nu gaat om de polkadot-pompoenen van Yayoi Kusama of de skeletspin van Louise Bourgeois, hedendaagse kunst is in essentie nieuwe kunst.
Schilderkunst wordt er niet eenvoudiger op in een wereld met steeds meer stimulansen en informatie. Dat is een van de redenen waarom hedendaagse kunst zo divers is, de kunstenaar centraal stelt en een gedetailleerde expressie van de kunstenaar zelf is. Thema's zijn cultuur, politiek, technologie, het milieu en globalisering, maar dat is zeker geen definitieve lijst, eerder een begin.
Het is niet eenvoudig hedendaagse kunst ergens op vast te pinnen. Misschien is het belangrijkste kenmerk wel dat het verrast. “De zintuigen van het publiek worden geprikkeld met iets wat niet eerder is vertoond, en dat is de kracht van hedendaagse kunst”.
____________________
Ontdek onze reis door de kunstgeschiedenis-veiling met schilderijen uit verschillende eeuwen. Of registreer je als verkoper.
Deze artikelen vind je misschien ook interessant:
Malick Sidibé: fotograaf van de Afrikaanse levenskunst
Hoe we vielen voor de leugen van witheid in de klassieke beeldhouwkunst