Door Tom | 30 september 2020
Feestvieren is er dit jaar niet echt bij - en het lijkt alweer eeuwen geleden dat we dat voor het laatst deden. Feesten, en de bijbehorende drinkgewoonten, zijn in feite ook al duizenden jaren oud. De oude culturen van de wereld hielden wel van een uitspatting zo nu en dan. We vroegen archeologie-expert Peter Reynaers ons via enkele voorwerpen uit die tijd iets meer te vertellen over de drink- en feestcultuur van de oude Grieken.
Als je oude culturen bestudeert, is het eenvoudig om over het hoofd te zien dat feestvieren in die tijd bij het dagelijks leven hoorde. We denken bij de oude Grieken immers al snel aan hun filosofie en fascinatie voor het hemelse.
Maar volgens Peter is er minder bekend over hun hedonistische inborst. “Neem rituelen zoals de Dionysische Mysteriën in het oude Griekenland bijvoorbeeld. Dat was een cultus rond de god van de wijnoogst - Dionysus of Bacchus - waarbij men dronk tot men erbij neerviel, bij wijze van, en in bezit genomen kon worden door de god”. Bij een ander ritueel in Griekenland, bekend als de Eleusinische Mysteriën, werd het verhaal van Demeter en Persephone gevierd, deels door kykeon te drinken, een drank die psychoactieve stoffen uit schimmels bevatte en die speciaal voor deze ceremonie werd gemaakt. Daarmee werd het leven dieper beleefd en verdween de angst voor de dood.
Hoewel sommige rituelen slechts voor een select gezelschap bestemd waren, laten andere voorwerpen zien dat feestvreugde zeker geen privé-aangelegenheid was.
De kylix en kottabos
Een feest is geen feest zonder het juiste drinkvat en, in sommige gevallen, het juiste spel. De oude Grieken speelden Kottabos (κότταβος in oud-Grieks). Daarvoor had je een kylix nodig. “De kylix is een drinkschaal of - beker voor wijn uit de 6e eeuw voor Christus”, legt Peter uit. “Deze kelk is geschilderd in zwart op rood, een techniek die gebruikelijk was tussen de 7e en de 5e eeuw voor Christus en die te herleiden is tot een flink aantal kunstenaars. Op de kelk zie je satyrs en maenads, volgelingen van de god Dionysus - de god van de vrolijkheid en drank”.
Kottabos had eenvoudige spelregels. “Iemand gooide de laatste wijnresten naar een doel. Meestal was dat een metalen schijf op een standaard die begon te ratelen of een drijvende schijf die zonk”, zegt Peter. Winnaars kregen waarschijnlijk nog een drankje. Tegenwoordig is het echter de uitdaging om een kelk te vinden die nog in goede staat is. “Kylixes worden vaak gevonden in slechte staat. Archeologen treffen ze aan met gebroken handvatten, juist omdat ze bij dit spelletje werden gebruikt”.
De krater
De oude Grieken gebruiken een ander woord voor feesten. Ze werden symposia (drinkgelagen) genoemd, of symposium voor het enkelvoud, en bij elk symposium trof je gegarandeerd een drinkvat aan dat krater genoemd werd. “De term 'krater' wijst op een mengvat en kan vergeleken worden met het Griekse woord kerannumi, wat mengen betekent. We weten dat de wijn die tijdens symposia geserveerd werd, gemengd werd met water. Onverdunde wijn werd beschouwd als te zwaar en barbaars.” Dit zegt veel over hoe de Grieken de Romeinen en hun drinkcultuur zagen, want de Romeinen dronken onverdunde wijn. De Grieken hadden zelfs een verdunningssysteem afgestemd op de gelegenheid. Bij lange en belangrijke gesprekken, werd de wijn in de verhouding 1:3 gemengd. Als het losser mocht, 1:2 en als je dronken wilde worden, 1:1. Bij die laatste verhouding werden echter wel de wenkbrauwen gefronst.
De annalen doen vermoeden dat de kraters centraal geplaatst werden, zodat iedereen er eenvoudig bij kon. Het waren grote vaten die, eenmaal vol, zwaar waren. Het lijkt dus logisch om ze zo te plaatsen dat dronken feestvierders ze eenvoudig konden vinden. “Bij een symposium kreeg een deelnemer de taak om de water-wijnverhouding te bepalen,” legt Peter uit. “Die bepaalde ook of dit aangepast moest worden, naarmate het feest vorderde en de mensen meer gedronken hadden. Dit was een verantwoordelijke taak, want deze persoon moest voorkomen dat het een dronken chaos werd”.
De meeste kraters hadden een specifiek ontwerp. Dat zegt iets over hoeveel waarde de oude Grieken hechtten aan hun vieringen. Archeologen ontdekten deze kraters op begraafplaatsen in het Middellandse-Zeegebied. Soms werden ze gebruikt als grafkisten voor overledenen. De overledene kreeg feestelijke voorwerpen mee. “Op de meeste drinkbekers zijn taferelen van symposia te zien, zoals op deze waarop een Komosscène te zien is - een scène met halfdronken mensen na een symposium”, zegt Peter. “Het ontdekken van dit soort objecten leert ons de oudheid te herwaarderen. We kunnen er ook nu nog levenslessen uit trekken en inspiratie opdoen”.
____________________
Proost op de oude Grieken met je eigen drinkbeker in onze archeologieveilingen of registreer je als verkoper.
Ontdek meer archeologie en natuurgeschiedenis | archeologische vondsten en overblijfselen
Deze artikelen vind je misschien ook interessant:
Zolderverhalen: vreemdheid en charme met Ulrich Kortmanns Oceanische kunst
Waarom egyptologie nog steeds zo populair is